8. Schuld en angst

De Brits-Nederlandse schrijver Ian Buruma – winnaar van de Erasmusprijs 2008 – verwoordt het zo: In een wereld waarin zoveel dictators hun eigen bevolking afslachten en onderdrukken is er iets vreemds met de grote boosheid van sommige Europese intellectuelen over Israel en de Verenigde Staten. De oorzaak van dit irrationele gedrag kan verklaard worden uit ‘schuld’ en ‘angst’.

De beide door de Europeanen veroorzaakte wereldoorlogen resulteerden in zo verschrikkelijke slachtingen dat Europeanen besloten om kolonialisme en militaire macht af te zweren, om een periode van vrede en non-interventie te bereiken.

Het werd een beetje een ‘fool’s paradise’, want dit kon alleen bereikt worden dankzij de bescherming van de Verenigde Staten, de enige Westerse democratie die bereid was om nog aan machtspolitiek te doen.

Eenzelfde schuldgevoel heerst rond Israel, dat door de omstandigheden genoodzaakt is om methoden te gebruiken die Europa aan haar koloniale verleden herinnert.

Zo herinneren beide landen Europa eraan hoe het zelf ook eens was en daarom worden zij gehaat.

De angst bestaat eruit dat deze beide landen Europa uit haar ‘fools’s paradise’ trekken naar de nachtmerrie die het gehoopt had achter zich te kunnen laten.

Wentelen in schuldgevoelens

De Franse schrijver Pascal Bruckner zegt het zo in zijn boek ‘Tirannie van het berouw’ (2007): “Wij Europeanen hebben onze zelfkritiek overdreven.
Wij zijn ons gaan wentelen in schuldgevoelens, onze zelfkritiek is uitgemond in zelfhaat. Zo ondermijnen wij onszelf en maken wij onszelf vleugellam. Wij voelen ons zo schuldig over het verleden, over kolonialisme en slavenhandel, dat wij de vroegere onderdrukten nog steeds als onderdrukten en niet als gelijken kunnen bezien.

Daardoor zijn wij niet in staat om een juist oordeel te vellen over misstanden in de huidige Afrikaanse landen. Daardoor zijn wij te mild over Palestijnse terreurdaden. En daardoor zijn wij niet in staat om de problematiek van de multiculturele samenleving het hoofd te bieden. Wij blijven steken in apathie.”

Voor een verdere uitwerking van dit thema zie: Waarom zijn de Joden toch schuldig? (door Leon de Winter)en The demons of Europe.