Opinie-artikel van Likoed Nederland, 3 april 2023.
Het is een feit dat het Israëlische Hooggerechtshof zich te veel macht heeft toegeëigend, ten koste van het parlement. Het heeft een macht die ongekend is in Westerse democratieën, en dat zonder elders gebruikelijke ‘checks and balances’. Het evenwicht tussen parlement, regering en justitie (de Trias Politica) is daarmee uit balans.
Dat zegt niet alleen de huidige Israëlische regering onder Likoed, maar ook objectieve bronnen.
Zo constateert The Wall Street Journal:
“Het Hooggerechtshof van Israël heeft meer macht dan dat van Amerika, maar zonder de democratische controles. Het Israëlische Hof schrapt wetten alleen omdat het die ‘onredelijk’ vindt, iets wat bijna alles kan dekken. Het is daarbij niet gehouden aan een grondwet en niet gehouden aan een definitie van rechtvaardigheid.
De wijsheid van de hervormingsvoorstellen varieert, maar het is niet ‘antidemocratisch’ om te denken dat het Israëlische Hooggerechtshof democratische controles op zijn macht nodig heeft.”
Ook het Engelse The Economist – dat bepaald niet als pro-Israël kan worden beschouwd – schrijft:
“Het is een reëel probleem. Israël heeft geen geschreven grondwet. Decennialang heeft het Hooggerechtshof echter beweerd dat sommige ‘basiswetten’ neerkomen op een quasi-grondwet die het kan afdwingen, waarmee het de Knesset terzijde schuift. Bij het aannemen van deze basiswetten werd niet duidelijk aangeduid dat dergelijk activisme het doel was.”
Zelfs oppositieleider Lapid was het daar eerder volkomen mee eens:
“Ik ben tegen het gerechtelijk activisme van het soort dat is geïntroduceerd door rechter Aharon Barak. Ik denk niet dat het juist is dat het Hooggerechtshof fundamentele zaken verandert, op basis van ‘een redelijke persoon’. Dat is een schimmige en volledig subjectieve definitie, die de Knesset nooit in de wet heeft opgenomen. Het klopt mijns inziens niet dat de scheiding der machten, dat heilige fundament van de democratie, wordt geschonden doordat de ene macht zichzelf boven de andere plaatst.”
Het lijdt dus geen twijfel dat hervormingen juist ten behoeve van de democratie op hun plaats zijn.
De wetgevende macht hoort bij het parlement, en niet bij een ongekozen orgaan.
Maar waarom dan toch die massale, aanhoudende protesten?
Deze regering is gevormd zonder de centrum- en linkse politieke partijen, die in Israël als vertegenwoordigers van de elite worden gezien. Het Hooggerechtshof wordt gezien als deel van die elite Dit instituut gaat nu een deel van haar macht verliezen. Daardoor is de verkiezingsnederlaag nog moeilijker te verkroppen. Links gaat massaal de straat op uit verontwaardiging over de verkiezingsnederlaag. Dat is een recent, merkwaardig verschijnsel in de wereld. Eerder waren er in de Verenigde Staten en Brazilië straatprotesten van rechts.
Daarbij komt dat de maatschappelijke scheidslijnen in Israël zich tussen meer groepen afspelen. Het gaat daar niet alleen om de linkse elite versus de rechtse gewone man. Er zijn ook grote verschillen tussen religieus en seculier en vanwege herkomst; uit Westerse of Arabische landen. En die verandert, door de veranderende bevolkingssamenstelling. Dat verklaart de heftigheid van de emoties.
Overigens is de woede van centrum/links over de rechtse regering zeldzaam hypocriet. Immers, centrum/links had de Likoed buiten gesloten als regeringspartner en die zo gedwongen tot een formatie over rechts. Zelden was de term krokodillentranen zo op zijn plaats.
Hebben de demonstranten dan helemaal geen punt? Toch wel: het is wel belangrijk dat de hervormingen geen nieuwe onevenwichtigheden scheppen. Dat zou kunnen gebeuren, omdat Israël geen grondwet, Eerste Kamer of federale structuur heeft (net als sommige andere democratieën overigens). Om de democratische rechtstaat te blijven waarborgen, kan gedacht worden aan de introductie van een grondwet. Daarin kunnen bijvoorbeeld de rechten van minderheden worden vastgelegd of dat bij belangrijke beslissingen een grotere meerderheid dan de helft van de Knesset nodig is.
Uiteindelijk is een compromis noodzakelijk, voor de toekomst en veiligheid van Israël.
