Door Ulrike Schleicher. Vertaling: E.J. Bron, 1 december 2014.
Op 30 november 2014 werd voor het eerst de nationale herdenkingsdag gevierd voor Joden, die tientallen jaren geleden uit hun Arabische thuislanden werden verdreven.
Voor de Knesset-afgevaardigde van Likoed, Shimon Ohayon, was de beslissing van het Israëlische parlement in juli van dit jaar een genoegdoening. “Met het besluit om een ´Nationale herdenkingsdag voor joodse vluchtelingen uit de Arabische landen en Iran´ in te voeren, gaat een historische onrechtvaardigheid ten einde”, zei de uit Marokko afkomstige professor van de Bar-Ilan-universiteit in Tel Aviv destijds. De 69-jarige was een van de initiatiefnemers voor de herdenkingsdag, die vandaag, 30 november 2014, voor het eerst landelijk werd gehouden.
Achtergrond is het lot van bijna een miljoen Joden uit Arabische landen in de jaren na de oprichting van de staat in het jaar 1948, die vluchtelingen werden. De oorzaak was de beslissing van de VN op 29 november 1947 om Palestina op te delen en aldus de stichting van de staat Israël mogelijk te maken. Daarna, aldus een persmededeling van de regering betreffende de herdenkingsdag, zouden de Arabische landen ermee begonnen zijn de joodse gemeenschappen daar aan te vallen met het doel een joodse staat te verhinderen.
In de eerste beide decennia na de oprichting van de staat Israël verdwenen bijvoorbeeld in Marokko en Irak bijna alle joodse gemeenschappen, zodat er van de meer dan 850.000 Joden, die er in alle Arabische landen voor 1948 leefden, in het jaar 2001 maar nauwelijks 7.800 waren overgebleven.
Enkele van deze gemeenschappen keken terug op een meer dan 2.600 jaar durende geschiedenis.
Gerechtigheid
Tot nu toe werden in Israël uitsluitend de slachtoffers van de Holocaust in de vorm van een nationale herdenkingsdag, Jom Hasjoa, herdacht. Het hele land staat minutenlang stil wanneer de sirenes loeien.
Een herdenkingsdag, die herinnert aan het leed, de vervolging en verdrijving van de Joden uit hun Arabische thuislanden, was decennia lang geen onderwerp van gesprek. Enerzijds, zo schrijft de journalist Ben Cohen, omdat de verschrikkingen van de Holocaust hun gelijke niet kennen. Anderzijds, omdat veel politici de verdrijving van de Mizrachim, zoals Joden uit Azië en het Nabije Oosten genoemd worden, niet als zodanig erkenden.
“Bovendien, hoe vaak per jaar moet een land stilstaan en treuren?”, vraagt Cohen, die zelf een Mizrachi is. Desondanks zou het lot van dit deel van de Israëlische bevolking in de loop der tijd steeds meer mensen hebben bezig gehouden. “En hoe meer tijd er is vergaan, des te bewuster werden de mensen in Israël zich van het feit dat niet alleen de Joden uit Europa geleden hebben, maar ook die uit de Arabische landen.” Daarom zou een nationale herdenkingsdag een juiste beslissing zijn.
Discriminatie
Ook Shimon Ohayon gaat het er bij de herdenkingsdag niet om met de Holocaust te concurreren.
Maar men zou moeten erkennen dat de geschiedenis van de Joden, die oorspronkelijk uit Noord-Afrika en het Nabije Oosten afkomstig zijn en ongeveer de helft van de huidige bevolking in Israël uitmaken, “te lang genegeerd werd.”
Het zou bovendien een belangrijkste stap in de strijd tegen diegenen zijn die de aanwezigheid van Joden in het algemeen zouden betwijfelen en zouden beweren dat ze hier niet thuis zouden horen, vulde de politicus van Likoed aan en verwees daarbij naar de Palestijnen, die Israël als koloniale binnendringer in een islamitisch-Arabische regio beschouwen. “Joden hebben duizenden jaren lang in islamitische landen gewoond.”
Hoe lovenswaardig de aanzet ook is – de herdenkingsdag krijgt tot nu toe maar weinig aandacht in Israël. Veel mensen weten überhaupt niet dat hij bestaat en dat hij plaatsvindt. Dat past bij het beeld dat de Mizrachim nog steeds van zichzelf hebben en hoe ze vaak worden gezien door de Asjkenazim: als tweederangs Israëli´s. In een bericht op de Israëlische televisie op Kanaal 8 bijvoorbeeld kwamen onlangs tientallen Arabische Joden aan het woord: van professor tot homoseksuele kapper. Ze zeiden allemaal dat ze zich gediscrimineerd voelden. Dat dit niet alleen maar een gevoel is, maar dat er nog steeds grote culturele verschillen bestaan, bewijzen bovendien statistieken en studies.
Tegenstellingen
Sociologen hebben talrijke factoren bepaald die de integratie van de Mizrachim vanaf het begin beïnvloeden, bijvoorbeeld de opleidingsgraad voor de aankomst in het land, maar ook de afwijzing door het Asjkenazische establishment. Over het algemeen echter zijn de tegenstellingen niet meer zo groot als vroeger.
De herdenkingsdag wordt met verschillende ceremonies gehouden, waaronder ook eentje in de Knesset. Op scholen wordt het thema in de lessen opgepakt en Israëlische diplomaten dienen het ook tot onderwerp van gesprek te maken.
