Opinie-artikel van Likoed Nederland in het Katholiek Nieuwsblad, 6 juni 2014.
Het bezoek van Paus Franciscus aan Israël en de Palestijnse gebieden heeft veel media-aandacht gekregen. Er was echter één element van dat bezoek dat niet echt in de media is benoemd, maar wel van zeer grote betekenis is.
Alle hoogwaardigheidsbekleders die naar Israël gaan, krijgen standaard locaties voorgesteld om te bezoeken. In de eerste plaats is dat Jad Vashem, het herinneringsmonument voor de Holocaust. Dat doet vrijwel iedereen, uit respect voor de zes miljoen doden. Dat geldt ook voor de Klaagmuur, als religieuze toplocatie. De derde locatie ligt echter politiek gevoelig: het graf van Theodor Herzl, de initiator van het moderne zionisme.
Het zionisme – het terugverlangen van de Joden naar het Heilige Land – bestaat al sinds de tijd dat de Joden uit het heilige land werden verdreven, dus al bijna 2.000 jaar. Door de eeuwen heen keerden Joden er al naar terug. Door de barre omstandigheden – oorlogen, erosie, hongersnood, pogroms – was er desondanks geen groei van de bevolking, maar krimp, ook van de moslims en christenen.
Vanaf het midden van de negentiende eeuw kwam er een grotere Joodse toestroom op gang, minder religieus geïnspireerd, maar om de discriminatie en het voortdurende geweld in Oost-Europa te ontvluchten.
Het was de verdienste van Theodor Herzl dat hij het verlangen naar een eigen Joods land wist te bezielen, door twee boeken te schrijven over hoe een Joodse staat eruit zou kunnen zien. En dit ook te organiseren, door fondsen te werven om grond aan te kopen en door wereldleiders te benaderen voor politieke steun.
Herzl bezocht hiertoe ook paus Pius X op 26 januari 1904. Herzl beschrijft in zijn dagboek de reactie van deze paus:
“Wij kunnen niet voorkomen dat meer Joden in Jeruzalem gaan wonen, maar wij kunnen het nooit ondersteunen.
De grond van Jeruzalem was niet altijd heilig, maar is geheiligd door het leven van Jezus Christus. Als het hoofd van de kerk kan ik u geen andere boodschap geven. De Joden hebben onze Heer niet erkend en daarom kunnen wij het Joodse volk niet erkennen.
Het is niet prettig om de islamitische Turken in het bezit van onze heilige plaatsen te zien. Daarmee moeten wij leven. Maar wij kunnen de Joden niet helpen bij het verkrijgen van de heilige plaatsen.”
Herzl betoogde daarop dat wat hij voor ogen had geen religieuze onderneming was, maar een manier om Joden te redden van vervolging. Pius X reageerde daarop dat hij van de zware omstandigheden wist en goede relaties met Joden had.
“Maar wij – en ik als hoofd van de kerk – kunnen uw plan toch niet ondersteunen. Er zijn twee mogelijkheden. Ofwel de Joden houden vast aan hun geloof, en blijven wachten op de Messias, die voor ons al verschenen is. In dat geval ontkennen zij de goddelijkheid van Jezus en kunnen wij hen niet helpen. Of zij gaan er naar toe zonder religie, en dan moet onze houding nog ongunstiger voor hen zijn.”
Er is veel veranderd gedurende de afgelopen 110 jaar! Waar paus Pius X de ideeën van Theodor Herzl nog volledig afwees, eerde paus Franciscus hem juist tijdens zijn bezoek door een krans op zijn graf te leggen.
Dit kan niet anders worden uitgelegd als de – symbolische – erkenning van het streven van Theodor Herzl naar een Joodse staat. De drie pausen die vóór paus Franciscus Israël bezochten, deden dit niet.
De Nederlandse media besteedden vooral aandacht aan de ongeplande stop van paus Franciscus bij het veiligheidshek, en legden dit uit als steun aan de Palestijnen. Echter, Israëli’s willen net zo goed dit hek liever vandaag dan morgen weg hebben. Maar dat is pas mogelijk als Palestijnse terreur na 66 jaar eindelijk stopt.
Dat realiseerde paus Franciscus zich blijkbaar ook, aangezien hij een dag later een – eveneens ongepland – bezoek bracht aan het Israëlische monument voor terreurslachtoffers.
Franciscus legde zijn krans op het graf van Herzl ook nog eens op een bijzonder moment. Slechts twee maanden geleden vroeg de Palestijnse president Abbas namelijk de steun van de landen van de Arabische Liga om Israël niet te hoeven erkennen als Joodse staat. En inderdaad spraken die 22 Arabisch-islamitische landen met 400 miljoen inwoners in een resolutie hun steun uit aan Abbas om dat te weigeren.
Sinds de tweestatenoplossing in 1937 voor het eerst werd voorgesteld, is deze weigering altijd het struikelblok geweest. Ook dit jaar liepen in april de vredesonderhandelingen er weer op stuk.
Maar waar 22 islamitische landen Israël als Joodse staat weer eens verwierpen, erkende paus Franciscus als geestelijk leider van de katholieke wereld deze symbolisch wel, door het leggen van een krans op het graf van de man die de visie van een moderne Joodse staat startte.
Hieronder een aantal video’s van het pausbezoek, achtereenvolgens: de kranslegging op het graf van Herzl, obade door een kinderkoor, het bezoek aan het monument voor de slachtoffers van terrorisme.
