Door David Harnasch. Vertaling: Likoed Nederland, 21 december 2012.
Zelfmoordterroristen worden officieel gevierd als helden – maar in het geheim veracht. Voor vrouwelijke “heilige strijders” die zichzelf opblazen gelden andere motieven dan mannen.
De 21-jarige Palestijnse Wafa Samir Ibrahim al-Biss ging geregeld door de grensovergang Erez naar Israël. Daar liet zij zich behandelen het Soroka ziekenhuis in Bersheva voor ernstige brandwonden, opgelopen door een gaslek in haar keuken in Gaza. Maar toen ze werd gearresteerd in 2005 op die Erez grensovergang, was haar reisdoel een ziekenhuis in de buurt van Tel Aviv. Hier zou zij met haar bomgordel meer joden in de dood kunnen jagen als in Bersheva. Toen de grenspolitie achterdochtig werd, probeerde Wafa om de tien kilo explosieven te laten ontploffen. Een technisch defect echte redde haar leven en dat van de soldaten.
Waarom doet iemand zoiets? Deze vraag onderzoekt dr. Anat Berko, psycholoog aan het Internationaal Instituut voor Contra-Terrorisme (ICT) in Herzliya, een tijdelijk gestationeerde professor vanuit de George Washington University. In haar nieuwste boek ‘De slimmere bom – vrouwen en kinderen als zelfmoordterroristen’ onderzoekt zij de motivatie van vrouwen en kinderen die gevangen zitten in Israëlische gevangenissen door mislukte zelfmoordaanslagen. De verslagen van de interviews met de gedetineerden, hun advocaten en islamitische geleerden geven inzicht in een verkrampte maatschappij, waarvan de ideeën over familie, eer en religie voor Europeanen zowel exotisch als inconsistent voorkomen – en waarvan de zwaksten in die samenleving het slachtoffer zijn die als daders bekendheid wilden krijgen.
Ongelukkig in de liefde
Wafa werd geïnterviewd op de Israëlische televisie. Daarop was de jonge vrouw te zien als fanatieke strijdster voor het geloof.
Maar wat de Palestijnse vertelde aan de rechtbank klinkt heel anders: “Ik mislukte op de universiteit en mijn vader heeft mij altijd slecht behandeld. Hij sloeg mij voortdurend en vertelde mij dat ik nooit zou trouwen. Hij zei dat ik zou worden verlamd voor de rest van mijn leven. Ik heb derdegraads brandwonden van de nek tot aan de knieën, en mentaal ben ik net zo gewond. Mijn gezondheid is slecht. Ik kan nog steeds mijn linkerhand en de pink van mijn rechterhand niet bewegen.
De man die mij gezonden heeft, buitte mij uit. Ik was ongelukkig in de liefde. Ik had een vriend in Gaza. Als ik andere vrouwen zag, hoe gezond die zijn, werd ik somber. Ik wilde mijn leven beëindigen. Ik wilde mij bij de Erez grensovergang in de lucht laten springen, om mijn leven te beëindigen.”
Vanuit het perspectief van haar ouders was Wafa “beschadigd materiaal”: Niet aan de man te brengen omdat zij twee keer was verkracht, toen zij elf jaar was en met zestien. Haar eigen ouders hadden haar bewust aangemoedigd om een ‘martelaar’ te worden. Op deze manier zouden ze zich ontdoen van een financiële last en zou de familie eer kunnen worden hersteld.
Politiek speelt ondergeschikte rol
Dit geval is een typisch voorbeeld van vrouwelijke zelfmoordterroristen. Politiek speelt vrijwel nooit een echte rol. De voortdurende hersenspoeling waarin Palestijnse kinderen vanaf jonge leeftijd worden blootgesteld, maakt wel dat empathie met de Joodse slachtoffers afwezig is. Maar de echte reden waarom vrouwen de vastberadenheid hebben om op deze manier te sterven zijn bijna altijd van sociale aard en met meestal een seksuele achtergrond.
Officieel worden terroristen beschouwd als helden, maar elke Arabische gaat ervan uit dat een vrouw deze stap alleen neemt als zij iets “goed te maken” heeft. Dienovereenkomstig zijn de perspectieven op een normaal Arabisch leven – een huwelijk en kinderen – somber voor de tijd na de gevangenis.
“Zij is een held, maar ik zou nooit mijn zoon of broer met zo een vrouw laten trouwen,” is een veelgehoorde opmerking. Trouwens net zo veel gehoord als schuine moppen over de martelaar (Shaheeda), die zou in feite een hoer (Sharmuta) zou zijn of “geëxplodeerd was onder het masturberen”.
Actief deelnemen aan de gewapende strijd wordt gezien als onvrouwelijk. Oorlog is mannenwerk, bij de voorbereiding moet de dader haar tijd doorgebracht hebben met vreemde mannen.
Gestigmatiseerd
In feite zijn er meestal vrouwelijke helpers, zowel vanwege de psychologische ondersteuning als om praktische redenen: de explosievengordels zitten onder de kleding.
Zelfs de gevangenistijd leidt tot speculaties. In een van de afleveringen van een antisemitische Turkse tv-serie werden vrouwelijke terroristen door Israëlische soldaten verkracht in de gevangenis. De echte gevangenen waren woedend en vroegen de gevangenisautoriteiten aan de media te melden dat geen Israëlische soldaat ooit hun eer had bezoedeld.
Toch is men niet trots op een vrouwelijk familielid in de gevangenis trots – in tegenstelling tot zonen of broers. Daarover denkt men toch dat die een broek aan heeft.
Vrouwen als zelfmoordterroristen hebben grote tactische voordelen. Ze wekken minder argwaan bij de controles en mannelijke soldaten en politieagenten zijn voorzichtiger met fouilleren. Toch zijn vrouwen minder dan gemiddeld ‘succesvol’; zij blazen zich minder vaak daadwerkelijk op en veroorzaken minder dodelijke slachtoffers.
Daarbij kan motivatie een rol spelen: Terwijl mannen en jongens als zelfmoordterroristen het paradijs verwachten met zijn (in het algemeen zeer fysieke) genoegens, kunnen vrouwen hun huidige bestaan ook anders beëindigen. Het is ook voldoende om zwaaiend met een mes naar een wegversperring te rennen of de explosievengordel vóór de detonatie te laten ontdekken.
Zo kan de vrouw zonder te sterven, ontsnappen aan hun privé-hel, en de familie is sociaal verplicht om haar te eren – maar alleen in de gevangenis. Sommige vrouwen willen daarom blijven, zelfs na het uitzitten van hun straf in de gevangenis, in plaats van terug te keren naar onbeminde gezinnen, waar de man inmiddels een veel jongere tweede vrouw heeft genomen.
Slachtoffers van seksueel geweld
Zelfs jonge mannen en tieners gaven in de gesprekken met Anat Berko volkomen rationele redenen voor hun – soms zeer amateuristische aanvallen – op Israëlische soldaten: wie stenen of molotovcocktails gooit komt voor een paar jaar in de Israëlische gevangenis – maar wordt beschouwd als een held en kan daarna rustig zijn middelbare schoolopleiding af maken. Geen slechte optie voor jonge criminelen die werden beschouwd als educatieve mislukkingen of die vanwege het hebben van oudere broers geen kans maken als erfgenaam en dus op een gerespecteerde positie in de samenleving.
Een ander fenomeen is voornamelijk waargenomen bij vrouwelijke gevangenen: Ze komen vaak uit gebroken gezinnen, waar een sterk mannelijk hoofd van de familie ontbreekt. Zonder een dergelijke beschermer zijn zij een makkelijk seksueel doelwit. Niet zelden werden aanslagplegers eerst verkracht en vervolgens gechanteerd: “Wanneer ik dat rondpraat, ben je sociaal toch al dood, dus dan kun je net zo goed direct naar het paradijs.”
