Door Willem van der Berg, artikel in ‘Het beloofde land’, soekot 1996.
De verkiezingsoverwinning van 29 mei kwam niet geheel als een verrassing. Veel Israelis zetten grote vraagtekens bij Peres’ optimistische voorstelling van zaken en de risico’s die hij bereid was te nemen.
Zijn coalitie van centrum- en extreem links heeft veel traditionele en religieuze Israeli’s van zich vervreemd. Het electoraat dat op Netanjahoe heeft gestemd is overwegend traditioneel, sefardisch en behoort tot de werkende klasse. Ze stemde desondanks op een economisch liberale premier, omdat ze een sterk Israel met respect voor traditionele waarden prefereert.
Ironisch genoeg verloor Peres de verkiezingen mede doordat het arabische electoraat zich voor een deel van stemming onthield uit woede over het Libanon debacle kort voor de verkiezingen.
De eerste vier maanden hebben vooralsnog geen radicale veranderingen te zien gegeven. Terwijl de nieuwe regering zich geinstalleerd heeft en zich de dagelijkse routine eigen maakt, wacht de wereld op tekenen die op een duidelijke beleidsverandering van de nieuwe regering duiden.
Daarvan zal voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen in ieder geval geen sprake zijn.
Netanjahoe heeft op 4 september Arafat bij checkpoint Erez ontmoet en gedurende een uur met hem van gedachten gewisseld. Netanjahoe is de derde Israëlische premier die dit deed; Rabin en Peres gingen hem voor.
Met de ontmoeting toont Netanjahoe zijn pragmatisme. Tevens laat het zien dat het hem ernst is met zijn verkiezingsbeloften en dat zijn beleid in grote lijnen afgestemd is op de visie van Likoed waarop hij zijn beleid baseerde. Hij wil geen afbreuk doen aan de verwachtingen van de meerderheid van de Israëlische bevolking.
De nederzettingen zullen in een hoger tempo worden uitgebreid, de kans dat delen van Jeruzalem onder Palestijns beheer zullen komen is aanzienlijk verkleind, territoriale concessies zijn gekoppeld aan duidelijke veiligheidsgaranties en de Golan wordt hoogstwaarschijnlijk niet ontruimd.
Dat laatste is waarschijnlijk nooit reëel geweest omdat Assad geen vrede wil. Hij zou dan namelijk zijn machtspositie in Libanon moeten opgeven, iets wat de ‘Syrische sphinx’ onder geen beding wil. Daarnaast zou het zijn binnenlandse positie verzwakken.
Ook koning Hoessein van Jordanië is blij met de overwinning van Netanjahoe, omdat deze eerder bereid is om de Palestijnen in toom te houden en evenals de koning weinig ziet in hun nationale aspiraties en de bedreiging die daarvan uitgaat voor de hele regio. Hij is nu opnieuw in beeld.
Moebarak tenslotte kan zijn geliefde rol, namelijk van leider van de Arabische wereld spelen.
Hiermee komt een voorlopig eind aan het machtsvacuum dat de Arabische wereld sinds de Golfoorlog kenmerkte.
De grootste verliezer van de verkiezingsuitslag is Arafat. Hij realiseert zich maar al te goed dat de nieuwe regering hem geen cadeautjes meer geeft. Netanjahoe beoordeelt Arafat op daden, niet op mooie woorden tijdens interviews voor westerse media. Hij blijft de accoorden met Israel schenden. Hamas terroristen worden niet berecht en komen soms al binnen enkele maanden vrij.
Arafat blijft Jahija Ajash, de bij een aanslag omgekomen gewetenloze moordenaar, roemen als een martelaar.
Daarnaast heeft Arafat zich ontpopt als een despoot die meer gelijkenis vertoont met Assad, Saddam Hoessein en Gaddaffi dan met leiders als Moebarak en koning Hoessein. Veel Palestijnen denken naar eigen zeggen met weemoed terug aan de Israëlische bezetting.
Netanjahoe’s houding verdient aanmoediging. Zijn opstelling ten opzichte van het vredesproces komt overeen met die van zijn tegenspeler Arafat; hij blijft moedwillig vaag over de uitvoering ervan. Er zijn echter nog te weinig aanwijzingen voor het bestaan van een uitgebalanceerd beleid. Pragmatisme dient een tactiek te zijn maar mag het beleid niet overheersen.
De onduidelijke situatie is deels het gevolg van onopgeloste conflicten tussen duiven en haviken en van persoonlijke vetes. Om serieus genomen te worden door de buitenwereld is het voor deze regering van groot belang dat deze opgelost worden.
